ปัญญาชราชน: ก่อนเฮือกสุดท้ายแห่งชีวิตปัญญาชนสยาม (ส.ศิวรักษ์)

"ปัญญา" ส่วนมากเรานึกถึงความคิดความอ่านแบบฝรั่ง แต่ตัวปัญญาจริงๆ ในทางพุทธศาสนาสอนถึงศีล สมาธิ ปัญญา

ศีล คือการไม่เอาเปรียบตัวเองและสังคม ชัดเจนเลย เพราะฉะนั้นถ้าคุณจะเป็นปัญญาชนต้องเอาศีลมาใช้ เริ่มจาการไม่เอาเปรียบ ที่นี้ปัญหาคือศีลของเราในสังคมกสิกรนี่ง่าย ไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ลักทรัพย์ แต่ตอนนี้สังคมมันซับซ้อน คุณต้องเข้าใจโครงสร้างทางสังคมอันอยุติธรม โครงสร้างนี้มันช่วยคนรวย ไม่ได้ช่วยคนจน เพราะฉะนั้นต้องประยุกต์ศีลให้ถูกต้อง อันนี้ผมถือว่า ผมเป็นคนหนึ่งที่นำเอาเรื่องโครงสร้างทางสังคมอันอยุติธรรมมาประยุกต์ใช้กับศีล

และจะใช้ความคิดอย่างเดียวไม่ได้ ต้องใช้ สมาธิ เอาหัวใจมาเกี่ยวข้องด้วย มีเวลาภาวนาด้วย หายใจลึกๆ เข้าไป เปลี่ยนความเกลียดเป็นความรัก เปลี่ยนความเครียดให้เป็นความเมตตากรุณา เปลี่ยนความงกให้เป็นทาน เปลี่ยนความโง่ความหลงให้เป็นปัญญา อันนี้ คือตัวสมาธิจะช่วย

เมื่อมีศีล มีสมาธิ เรารู้จักตัวเองมากขนาดไหน ปัญญา จะเกิด เรายิ่ง เห็นแก่ตัวน้อยเท่าไหร่ เราจะเห็นสภาพตามความจริงมากเท่านั้น ต้องมีศีล สมาธิ ปัญญาไปด้วยกัน เพราะฉะนั้นในแง่ของผม เราจะเป็นปัญญาชนแล้วจะต้องประยุกต์ปัญญาชนแบบพุทธให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ด้วย