ประชุมเรื่องพระรามและแง่คิดจากวรรณคดี

อยากรู้เรื่องใหม่ก็ต้องรู้เรื่องเก่า นี้คือเรียนประวัติศาสตร์ภาษาและวรรณคดี ย่อมดีอย่างนี้ด้วย ท่านจะไม่รักท่านจะไม่เรียนวรรณคดีและภาษาของท่านให้ดีบ้างหรือโลกจะเจริญก้าวหน้ามาได้ไกล ก็เพราะวิทยาศาสตร์ แต่ลำพังวิทยาศาสตร์เท่านั้นไม่ครอบไปถึงความเป็นไปในชีวิต ที่มีอารยธรรมและวัฒนธรรมสูงเราต้องมีศาสนา เราต้องมีปรัชญา เราต้องมีศิลป์ และเราต้องมีวรรณคดีด้วยสิ่งเหล่านี้ ย่อมนำมาแต่ความดีความงามนำความบันเทิงใจมาให้แก่จิตใจ ให้เราคิดงาม เห็นงาม ประพฤติงาม มีความงามเป็นเจ้าเรือนแนบสนิทติดอยู่ในสันดาน เพียงแต่นึกถึงผมงามเท่านั้นก็ยังทำให้ข้าพเจ้าชื่นใจ ก็อะไรเล่าที่เราต้องการ ไม่ใช่ชื่นใจดอกหรือ ศิลปะและวรรณคดีนี้แหละคือ แดนแห่งความเพลินใจ ทำให้มีในสูงเหนือใจอันแข็งกระด้าง เป็นแดนที่ทำให้ความแข็งกระด้างต้องละลายสูญหาย กลายเป็นมีใจงามละไมละม่อมเพียบพร้อมไปด้วยคุณงามความดี

(บางส่วนจากเรื่อง "ความงามของนางงามในวรรณคดี")