บางเรื่องเกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ์ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ ๒

“บางเรื่องเกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ์ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2” เป็นหนังสือรวมบทความเกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ์ ขบวนการเสรีไทย และเหตุการณ์สงครามโลกครั้งที่ 2 ในประเทศไทย รวบรวมและร่วมเขียนโดย นายปรีดี พนมยงค์ ซึ่งในห้วงของสงคราม เป็นทั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล และหัวหน้าขบวนการเสรีไทย

บทความแรกของ ม.จ.อัปภัศราภา เทวกุล เล่าถึงการถวายความปลอดภัยแด่สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า โดยนายปรีดี พนมยงค์ รวมถึงเกร็ดทางประวัติศาสตร์หลายเรื่อง เช่น พระราชกระแสที่สมเด็จพระพันวัสสาฯ มีต่อนายปรีดีฯ เป็นต้น

บทความถัดมาของ นายป๋วย อึ๊งภากรณ์ เล่าเรื่องพระบรมวงศานุวงศ์กับขบวนการเสรีไทย ในประเด็นที่น่าสนใจ คือ การสมานไมตรีระหว่าง ม.จ.ศุภสวัสดิ์วงศ์สนิท สวัสดิวัตน กับนายปรีดีฯ เพราะ ม.จ.ศุภสวัสดิ์ฯ ซึ่งเป็นแกนนำเสรีไทยสายอังกฤษ มีจุดยืนทางการเมืองอย่างตรงกันข้ามกับคณะราษฎรมาก่อน แต่ในห้วงเวลาแห่งสงครามนั้น นายปรีดีฯ ยืนยันชัดเจนว่า การเมืองในประเทศจะไม่เป็นปัญหาในการทำงานร่วมกัน และบรรดานักโทษการเมืองที่อยู่ในคุก ทางฝ่ายนายปรีดีฯ จะดำเนินการนิรโทษกรรมให้อีกด้วย

บทความสุดท้ายเป็นของ นายปรีดี พนมยงค์ ที่เขียนเล่าเรื่องความเป็นไปภายในคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ โดยให้ความรู้พื้นฐานทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับการสืบราชสันตติวงศ์ย้อนไปตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์จนมาถึงรัชกาลที่ 8 และเล่าเบื้องหลังการแต่งตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในยุคนั้นจนมาถึงตน และบทบาทของนายปรีดีฯ เอง ระหว่างเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ที่ต้องปฏิบัติหน้าที่หัวหน้าขบวนการเสรีไทยไปด้วย

สำหรับฉบับพิมพ์ครั้งที่ 4 นี้ มีการปรับปรุงใหม่จากฉบับก่อนหน้านี้หลายประการ เช่น การเพิ่มเติมภาพประกอบ และภาพบุคคลที่เกี่ยวข้อง การทำสาแหรกอธิบายความสัมพันธ์ของบุคคลที่กล่าวถึง และการนำภาคผนวกที่นายปรีดีฯ เขียนอธิบายเพิ่มเติมเรื่องไว้ในภายหลัง มาแทรกในระหว่างเนื้อหา เพื่อความสะดวกในการอ่าน

นอกจากนี้ ตอนท้ายเล่ม ยังมีการนำบันทึกการจัดงานครบรอบ 74 ปี วันสันติภาพไทย ณ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มารวมพิมพ์ไว้ด้วย อาทิ การเสวนาเรื่อง “รำลึกถึงเสรีไทย รำลึกถึงวิชิตวงศ์ ณ ป้อมเพชร” โดย ดุษฎี พนมยงค์ พล.อ. บัญชร ชวาลศิลป์ และนริศ จรัสจรรยาวงศ์

สารบัญ

คำนำ
- รองศาสตราจารย์ เกศินี วิฑูรชาติ
บทบรรณาธิการ
- กษิดิศ อนันทนาธร

บางเรื่องเกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ์ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ ๒

คำนำการพิมพ์ครั้งที่ ๒
- ปรีดี พนมยงค์
คำปรารภ
- ปรีดี พนมยงค์

การถวายความปลอดภัยแด่สมเด็จพระศรีสวรินทิราพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า และพระบรมวงศานุวงศ์ในระหว่างสงคราม
- ม.จ.อัปภัศราภา เทวกุล

พระบรมวงศานุวงศ์และขบวนการเสรีไทย
- ป๋วย อึ๊งภากรณ์

ความเป็นไปภายในคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
- ปรีดี พนมยงค์

ภาคผนวก: อนุสนธิจากปาฐกถาของนายควง อภัยวงศ์

กิจกรรมรำลึก ๗๔ ปี วันสันติภาพไทย
คำกล่าวเปิดงาน
- พลเอก สุรยุทธ์ จุลานนท์

คำกล่าวรำลึกจากผู้แทนนักศึกษา
- องค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
- ชุมนุมศึกษาพุทธศาสตร์และประเพณี
- ชมรมมุสลิม
- ชมรมาคริสเตียน

การเสวนาเรื่อง "รำลึกถึงเสรีไทย รำลึกถึงวิชิตวงศ์ ณ ป้อมเพชร"
- ดุษฎี พนมยงค์ บุญทัศนกุล
- พลเอก บัญชร ชวาลศิลป์
- นริศ จรัสจรรยาวงศ์
- เคท ครั้งพิบูลย์