บันทึกเรื่องความรู้ต่างๆ เล่ม ๑–๕ (Box Set)

"บันทึกเรื่องความรู้ต่าง ๆ" เป็นจดหมายตอบโต้กันระหว่างสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กับพระยาอนุมานราชธน ในด้านต่าง ๆ ทั้งประวัติศาสตร์ ภาษา วัฒนธรรม ดนตรี และประเพณี อย่างน่าสนใจ เช่น ระหว่าง พ.ศ. กับ พุทธศักราช เราควรเลือกใช้คำใด เป็นต้น
.
ส. ศิวรักษ์ เคยปรารภว่า "ในปี พ.ศ.๒๕๐๖ ข้าพเจ้าจัดพิมพ์ชุด "บันทึกเรื่องความรู้ต่างๆ" จำนวน ๕ เล่ม อันเป็นการรวบรวมจดหมายตอบโต้ระหว่างสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กับพระยาอนุมานราชธน หนังสือชุดดังกล่าวได้รับการตีพิมพ์ซ้ำถึง ๓ ครั้งแล้ว
.
"แล้วข้าพเจ้าขอกล่าวย้ำเตือนว่า ชาวไทยคนใดที่ไม่เคยอ่านหนังสือชุดนี้ ย่อมไม่สมควรเอ่ยอ้างว่าตนเข้าใจวัฒนธรรมสยามอย่างถ่องแท้" (จาก ด้านใน ส. ศิวรักษ์, หน้า ๑๒๒-๑๒๓)
.
และกล่าวย้ำว่า "แม้จนบัดนี้แล้ว ข้าพเจ้าก็ยังถือว่า ถ้าคนไทยไม่ได้อ่านหนังสือชุดนี้ ซึ่งมี ๕ เล่ม ก็เท่ากับว่าเสียชาติเกิด และฝรั่งนักไทยวิทยาทั้งหลาย ถ้าเข้าไม่ถึงหนังสือทั้ง ๕ เล่มนี้ ความรู้ในทางไทยสยามของเขา ยังห่างไกลไปจากเนื้อหาสาระนัก" (จาก กล้าๆ กลัวๆ ชนชั้นปกครองกับงานฉลอง ๑๐๐ ปี ปรีดี พนมยงค์, หน้า ๗๔)
.........................................................
ในการแผ่ความรู้ให้คนทั้งหลาย ขอให้ท่านเข้าใจว่าฉันไม่เต็มใจจะเปนศาสดา แต่หาได้หวงแหนความรู้ความเห็นไม่ ท่านจะเอาความรู้ซึ่งรู้จากฉัน ไปพูดกับใครที่ไหนก็ได้ ฉันไม่รังเกียจ

– ศิลปกรรมต่างๆ จะเป็นเสมือนกระจกเงา ฉายให้เห็นภาพเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์และในประวัติบุคคล ว่ามีเป็นอย่างใดในสมัยนั้นสมัยนี้ เมื่อเหตุการณ์ผ่านพ้นไปแล้วก็แล้วกัน แต่ศิลปที่สูงนั้นยังคงอยู่ สมดังคำกล่าวเป็นภาษาละตินบทหนึ่ง แปลว่า ชีวิตนั้นสั้นศิลปนั้นยืนยาว

– ข้อที่ท่านว่าคำใดๆ จะดูเอาแต่พจนานุกรมไม่แน่ได้ ด้วยไม่มีทางประกอบคำอยู่ในนั้น นั่นจับใจฉันยิ่งนัก คนทำพจนานุกรมก็เปนคนไม่ใช่เทวดา อาจรู้เท่าไม่ถึงการหรือเข้าใจผิดไปก็ได้ ฉันก็เคยจับได้บ่อยๆ ว่าพจนานุกรมแปลผิด คำประกอบนั้นเปนสำคัญที่สุดที่เราจะคิดคาดได้

– มีคนเปนอันมากย่อมยึดถือหนังสือเก่า เชื่อเอาว่าเปนความจริงที่ถูกดั่งนั้น แต่ฉันเห็นว่าหนังสือก็คนแต่ง คนที่แต่งก็ย่อมรู้มาถูกบ้างผิดบ้าง เดาเอาตามใจคิดเห็นบ้าง จะเชื่อเอาเปนหลักฐานแน่นอนเห็นยาก

– ข้อความที่ประทานมาในบางตอนเป็นหลักสำคัญที่สมควรรักษาไว้ แม้ไม่ได้ทรงพระเมตตาจนเป็นหลักฐาน ก็น่าจะสาปสูญได้ง่ายหรือไม่เช่นนั้นก็อาจกลายหลักไปโดยเร็วทันตาเห็นเป็นแน่

– การจัดพิมพ์หนังสือขึ้นในโอกาสอันสำคัญ เนื่องในบุคคลสำคัญของประเทศชาติเช่นนี้ ย่อมได้ประโยชน์ถึงสองทาง นับได้ว่าเป็นการมองไปข้างหลัง และทั้งยังเป็นการมองไปข้างหน้า กล่าวคือ เท่ากับว่าสำนักพิมพ์แห่งนี้แลเห็นพระคุณวิเศษของพระองค์ท่านอันทรงบำเพ็ญมาแล้วด้วยดีในอดีต และแล้วรู้สึกรำลึกถึงด้วยกตเวทิตาธรรม พยายามประกอบกรณียะเพื่อเชิดชูพระกิตติคุณนั้นให้ปรากฎแพร่หลายออกไป